Szlak czerwony Gołoszyce-Kuźniaki im. Edmunda Massalskiego
Czerwony szlak turystyczny im. Edmunda Massalskiego jest głównym szlakiem turystycznym w Górach Świętokrzyskich i jednym z trzech głównych szlaków górskich w Polsce. Historia tego szlaku sięga 1926 r., kiedy to Edmund Massalski wraz z Kazimierzem Kaznowskim wyznaczyli pierwszy szlak w Górach Świętokrzyskich prowadzący z Kielc do Nowej Słupi. Później, po wielu modyfikacjach na początku lat 60-tych XX w., powstał najdłuższy szlak pieszy pomiędzy Kuźniakami a Gołoszycami oznaczony w całości kolorem czerwonym. W 1983 r.
fot. Łukasz Zarzycki
PTTK obchodził jubileusz 75-lecia istnienia i podczas tego wydarzenia szlak czerwony Kuźniaki – Gołoszyce został nazwany imieniem Edmunda Masalskiego. Wybór patrona nie był przypadkowy, bowiem Edmund Massalski – z wykształcenia pedagog – był przede wszystkim działaczem społecznym, krajoznawcą, miłośnikiem regionu popularyzującym turystykę świętokrzyską. Tyle jeśli chodzi o historię.
A jak szlak wygląda teraz?
Na szlaku nie brakuje punktów widokowych, z których zobaczysz sąsiadujące ze sobą pasma i szczyty Gór Świętokrzyskich. Wędrując tym szlakiem, zwróć uwagę na panoramy Gór Świętokrzyskich. Najciekawsze punkty widokowe znajdziesz: pod Górą Siniewską, na obrzeżach Baraniej Góry, na górze Dąbrówce przy Hotelu Odyssey, na górze Klonówce, na Krajeńskim Grzbiecie, Podlesiu czy wreszcie, wdrapując się na wieżę widokową na Świętym Krzyżu, skąd rozpościera się widok na sąsiadujące z Łysą Górę szczyty bliższe i dalsze, wzniesienia, pasma i miejscowości.
Najbardziej urokliwym obszarem, przez który przebiega szlak jest Świętokrzyski Park Narodowy. Podczas marszu przemierzysz Jeleniowski Park Krajobrazowy oraz w Suchedniowsko-Oblęgorski ParkKrajobrazowy. Na trasie szlaku znajdziesz 7 rezerwatów, tj.: Małe Gołoborze, Szczytniak, G. Jeleniewska, Kamienne Kręgi, Barania Góra, Perzowa Góra.
Podczas trekkingu po Górach Świętokrzyskich możesz zdobyć odznakę Korony Gór Świętokrzyskich, a żeby ją uzyskać, musisz wdrapać się na 28 najwyższych szczytów poszczególnych pasm.
To ciekawa forma motywacji oraz oryginalna pamiątka z Gór Świętokrzyskich. Wędrując szlakiem im. Edmunda Massalskiego zdobędziesz aż ich 6, a są to: Szczytniak, Łysica, Radosotwa, Klonówka, Sosnowica, Siniewska.
Szlak jest dwukierunkowy, więc możesz na miejsce startu wybrać Gołoszyce lub Kuźniaki. Tutaj, tuż obok przystanku PKS, znajdziesz czerwoną kropkę na białym tle. Taka sama kropka znajduje się w Kuźniakach obok dawnego zakładu wielkopiecowego.
Wybierając szlak czerwony, musisz wiedzieć, że czeka cię 94-kilometrowa wędrówka o łącznej sumie podejść 2905 m. Nie jest to mało, dlatego podziel szlak na krótsze odcinki dostosowane do twoich sił, kondycji i możliwości.
Szlak prowadzi w większości leśnymi ścieżkami i utwardzonymi drogami polnymi. W kilku miejscach szlak przekracza ruchliwe drogi (Paprocice, Trzcianka, Krajno, Ameliówka, Dąbrowa ), dlatego w tych miejscach zachowaj szczególną uwagę.
Z uwagi na liczne strome podejścia oraz zejścia, przejście szlaku nawet w krótszych odcinkach wymaga minimalnego doświadczenia w turystyce pieszej.
Planując wędrówkę, warto wiedzieć, że dobrą bazą wypadową są Kielce.
Do ważniejszych miejscowości na szlaku, takich jak: Kuźniaki, Miedziana Góra, Masłów, Trzcianka, Święta Katarzyna, Gołoszyce można się dostać środkami transportu komunikacji zbiorowej.
Do Gołoszyc najłatwiej dojechać korzystając z autobusów dalekobieżnych relacji Kielce – Opatów, Kielce – Lublin. Rozkłady jazdy autobusów miejskich oraz pozostałych przewoźników można znaleźć na stronach www.dworzec.kielce.pl oraz www.ztm.kielce.pl.
Podczas wędrówki, zwróć uwagę na atrakcje turystyczne oraz krajoznawcze znajdujące się na szlaku. Do najciekawszych należą:
Cmentarz z okresu I wojny światowej w Gołoszycach – niewielki, zabytkowy cmentarz wojenny, gdzie w dziesięciu mogiłach zbiorowych spoczywa 299 osób poległych w czasie I Wojny Światowej w latach 1914-1915.
Góra Szczytniak (554 m n.p.m.) - czyli najwyższy szczyt Pasma Jeleniowskiego oraz szczyt zaliczany do Korony Gór Świętokrzyskich. Znajduje się tam również rezerwat „Szczytniak”, który od 1993 roku prawnie chroni gołoborze zbudowane z górnokambryjskich piaskowców oraz bukowo-jodłowy starodrzew, którego wiek szacuje się na około 120 lat. Na szczycie znajduje się krzyż upamiętniający żołnierzy oddziałów partyzanckich AK dowodzonych przez majora Jana Piwnika „Ponurego”.
fot. Łukasz Zarzycki
Góra Jeleniowska (533 m n.p.m.) - to wzniesienie zlokalizowane w Jeleniowskim Parku Krajobrazowym, który od 1997 roku obejmuje ochroną znajdujące się tam skałki ostańcowe zbudowane z kambryjskich piaskowców kwarcytowych oraz otaczające je rumowiska skalne i gołoborza. Twojej uwadze nie mogą umknąć naturalne zbiorowiska buczyny karpackiej.
Kobyla Góra (391 m n.p.m.) - to wyniesienie leżące między Łysogórami a Pasmem Jeleniowskim. Tutaj krzyżują się dwa szlaki turystyczne, czyli szlak czerwony im. Edmunda Massalskiego oraz szlak zielony biegnący z Łagowa do Nowej Słupi.
Święty Krzyż (595 m n.p.m.) - drugi co do wysokości szczyt Gór Świętokrzyskich, znany również jako Łysiec lub Łysa Góra. Na szczycie tego wyniesienia znajduje się sanktuarium, gdzie przechowywane są Relikwie Drzewa Krzyża Świętego, podarowane przez węgierskiego królewicza – Emeryka. Relikwie złożone są w Kaplicy Oleśnickich. Na terenie zespołu klasztornego znajdują się udostępnione do zwiedzania: krypta Jeremiego Wiśniowieckiego oraz Muzeum Misyjne Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej mieszczące się w trzech salach zachodniego skrzydła zabudowań. Wystawy muzealne prezentują m.in. pradzieje Łysej Góry i historię klasztoru. Nad całością kompleksu wznosi się odbudowana wieża z tarasem widokowym, z którego zobaczysz piękną panoramę okolicy.
fot. Łukasz Zarzycki
Osobliwością przyrody nieożywionej na Łysej Górze jest gołoborze (obszary wolne od boru) – rumowisko skalne noszące imię znanego botanika prof. Romana Kobendzy i zajmujące 3,84 ha powierzchni. Obejrzysz je ze specjalnie przygotowanej do tego celu platformy widokowej.
fot. Łukasz Zarzycki
Na Łysej Górze znajduje się także wyjątkowe Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Zwiedzanie rozpoczyna się od spektaklu światła, dźwięku i odgłosów przyrody w oparciu o multimedialne urządzenia, zdjęcia i modele. Zobaczysz także makietę Parku Narodowego, wystawy prezentujące działalność człowieka, począwszy od starożytnego hutnictwa żelaza, oraz zapoznasz się z geologicznymi dziejami Gór Świętokrzyskich i ekosystemami leśnymi parku.
Osada Średniowieczna w Hucie Szklanej to wyjątkowe miejsce, w kórym zegar zatrzymał się gdzieś między XII a XIV wiekiem. Drewniane chaty ukazują codzienne życie i pracę Słowian, warsztat cieśli, kowala czy rymarza. Tu możesz własnoręcznie ulepić garnek czy tkać na krosnach. To doskonała lekcja historii średniowiecznej pracy i życia codziennego.
Kakonin - niewielka miejscowość znajdująca się w otulinie Świętokrzyskiego Parku Narodowego, w której zobaczysz zabytkową drewnianą chałupę. Obiekt z charakterystycznym układem sień-izba-komora wybudowana przez Wojciecha Samca około roku 1820. Wchodzi w skład gospodarstwa, typowej zagrody świętokrzyskiej, złożonej dodatkowo z obory i stodoły. Wnętrze odtworzone zostało na podstawie badań etnograficznych i archiwalnych. Obejrzysz w niej m.in. zachowane zabytkowe eksponaty, piec chlebowy oraz piec ogrzewczy z tzw. „zapieckiem”, przeznaczonym w zimie do spania.
Kapliczka Świętego Mikołaja – powstała pierwotnie w 1876 r., a na jej patrona wybrano Świętego Mikołaja, obrońcę podróżnych i pielgrzymów. Kapliczka została usytuowana na drodze łączącej część północna i południową Łysogór. W wyniku pożaru kapliczka spłonęła w 1996 roku, ale z inicjatywy miejscowej ludności oraz pracowników Świętokrzyskiego Parku Narodowego została odbudowana, a w jej wnętrzu ustawiono figurę Świętego Mikołaja, której autorem jest Jarosław Winiarski – artysta ludowy z Bielin.
Łysica (614 m n.p.m.) - dwuwierzchołkowy masyw umiejscowiony w paśmie Łysogórskim. W skład którego wchodzą - Łysica mierząca 613,31 m n.p.m. oraz wschodni - Skałę Agaty o wysokości 613,96 m n.p.m. Nowe wysokości obu szczytów są wynikiem przeprowadzonych ostatnio przez naukowców z Politechniki Świętokrzyskiej badań pomiarowych, w trakcie których okazało się, iż wysokości na modelu terenu różnią się od wartości podawanych na mapach, i że to Skała Agaty jest wyższa od Łysicy. Niemniej jednak, w dalszym ciągu to Łysicę uznaje się za najwyższy szczyt Gór Świętokrzyskich. Dodatkowo Łysica zaliczana jest do Korony Gór Świętokrzyskich oraz do Korony Gór Polski.
fot. Zbyszek Borowiec
Święta Katarzyna to leżąca u podnóży Łysicy miejscowość, która w sposób szczególny zapisała się na kartach historii polskiej turystyki, bowiem właśnie tutaj w 1910 r. Z inicjatywy Aleksandra Janowskiego powstało pierwsze schronisko turystyczne w Królestwie Polskim. Tutaj również znajduje się XV-wieczny kościół i klasztor sióstr bernardynek.
fot. Łukasz Zarzycki
Koniecznie zajrzyj do zlokalizowanej na skraju lasu kapliczki Janikowskich, zwanej „kapliczką Żeromskiego”. W jej wnętrzu 2 sierpnia 1828 r. wyryli swoje podpisy Stefan Żeromski oraz jego szkolny kolega Jan Strożecki.
Odwiedzając Świętą Katarzynę wstąp do Galerii Minerałów i Skamieniałości „Tajemnice klejnotów”. Bogate zbiory galerii oraz liczne okazy minerałów i skamieniałości pochodzące z terenu Gór Świętokrzyskich oraz innych regionów Polski, a nawet całego świata, zachwycą nie tylko miłośników geologii.
Góra Wymyślona (415 m n.p.m.) - wyniesienie zlokalizowane pomiędzy Łysicą a Radostową, z którego rozciąga się widok na jedną z najpiękniejszych świętokrzyskich panoram, czyli na Dolinę Wilkowską.
Góra Radostowa (451 m np.pm.) - to właśnie tę górę Stefan Żeromski zwykł nazywać Górą Domową, bowiem u stóp Radostowej, w miejscowości Ciekoty, znajdował się dom rodzinny pisarza. Budynek uległ całkowitemu spaleniu. Dziś w tym miejscu znajduje się Centrum Edukacyjne „Szklany Dom” oraz drewniany dworek, w którym eksponowane są obiekty upamiętniające życie i twórczość pisarza.
fot. Łukasz Zarzycki
Diabelski Kamień (Wielki Kamień) – legenda głosi, że Diabelski Kamień to kościół, który został przemieniony w kamień za grzechy parafian. Inne podanie głosi, że głaz upuścił sam diabeł, który chciał zrealizować niecny plan i zniszczyć kościół na Świętym Krzyżu. Wystraszony pianiem koguta upuścił kamień, a diabelskie pazury nadal są odbite w skale. Geolodzy zaś mówią, że to okazały fragment wychodni górnokambryjskich piaskowców kwarcytowych, na których można wypatrzeć charakterystyczne rysy tektoniczne.
Góra Klonówka (473 m n.p.m.) to grzbiet we wschodniej części Pasma Masłowskiego, na którym usytuowana jest platforma widokowa. Z niej rozciąga się panorama na zachodnią część Niecki Łagowskiej.
Góra Grodowa (395 m n.p.m.) to kolejne wzniesienie Gór Świętokrzyskich o którym krążą legendy. Mówią one, że na szczycie góry znajdował się gród, w którym chroniła się miejscowa ludność podczas najazdów tatarskich w XIII w. Badania archeologiczne przeprowadzone w latach 1958- 1960 ujawniły, że wierzchołek góry otaczają kamienno-ziemne wały z VII-VIII w., osłaniające najprawdopodobniej pogański ośrodek kultu. Góra Grodowa to wyniesienie w Paśmie Tumlińskim zbudowane z charakterystycznych piaskowców o czerwonej barwie. Szczytowa część góry objęta została ochroną. Rezerwat o nazwie „Kręgi Kamienne” ma powierzchnię 12,75 ha i utworzony został w 1994 r. Na Górze Grodowej stoi murowana kapliczka z połowy XIX w., która zastąpiła starszą drewnianą.
Góra Ciosowa (365 m n.p.m.), czyli zbudowane z czerwonych piaskowców wyniesienie Pasma Tumlińskiego wysunięte najbardziej na zachód. Do 1975 r. na południowych zboczach góry funkcjonował kamieniołom, gdzie wydobywano piaskowiec wykorzystywany na potrzeby kamieniarstwa, budownictwa oraz przemysłu hutniczego. W 1987 r. dawny kamieniołom został objęty ochroną prawną jako pomnik przyrody nieożywionej.
Barania Góra (427 m n.p.m.) to rezerwat leśny w Paśmie Oblęgorskim utworzony w 1994 r. mający na celu zachowania naturalnych zbiorowisk leśnych i występującego tu bluszczu pospolitego, kwaśnej buczyny górskiej i innych rzadkich roślin takich jak wroniec widlasty czy wawrzynek wilczełyko. Z Oblęgorka na szczyt Baraniej Góry można zawędrować malowniczymi wąwozami.
Góra Perzowa (395 m n.p.m.) w Pasmie Oblęgorskim. Tu utworzono rezerwat w celu ochrony odsłoniętych bloków czerwonego piaskowca triasowego. Wyjątkowości temu miejscu dodaje znajdująca się w szczelinie skalnej kapliczka św. Rozalii, która miała chronić okolicznych mieszkańców przed zarazą. Powstanie kapliczki datuje się na XVII lub XVIII w.
fot. Łukasz Zarzycki
Kuźniacka Góra (366 m n.p.m.) położona jest na zachodnim krańcu Pasma Oblęgorskiego nieopodal wsi Kuźniaki, w której znajdują się ruiny wielkiego pieca pochodzące z XIX w. Zbudowana jest z dolnotriasowych piaskowców tworzących miejscami rumowiska skalne. Na zboczu góry znajduje się blok skalny, którego boczne płaszczyzny stanowią lustro tektoniczne - gładką powierzchnię skalną powstałą wskutek wygładzania przez przesuwające się względem siebie skalne masy. W Górach Świętokrzyskich nie jest to częste zjawisko - najliczniej lustra tektoniczne występują w Tatrach.
Administartorem szlaku jest PTTK Oddział Świętokrzyski w Kielcach,
tel. 41 344 77 43,
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.