PTK zrodziło się głównie na fundamencie ideałów polskiego oświecenia. Hasła programowe tamtej epoki były dla twórców PTK bardzo ważne: wiara w żywotność narodu, szerzenie oświaty, praca dla ogółu, szacunek dla nauki, studiowanie dziejów Ojczyzny, itd. To wszystko było zapisane w pierwszym statucie, który wyszedł spod ręki K.Kulwiecia i z umysłu Z.Glogera. Nie dziwi zatem, że w pierwszych latach działalności Kieleckiego Oddziału PTK twórcy oświecenia byli pamiętani, ale nie tylko oni, czego przykładem była wieczornica w dniu 27.09.1912r. z odczytem prof. Wincentego Kirchnera /1850-1922/, poprzedzona nabożeństwem w katedrze, poświęcona 300. rocznicy śmierci ks. Piotra Skargi /1536-1612/.
    W 1909r. muzeum kieleckie wzbogaciło się o ciekawy depozyt, którym było krzesło używane przez T.Kościuszkę na kwaterze pod Połańcem. W muzeum były również dokumenty z jego autografem i rozkazy wojskowe. Nie trzeba wielkiej wyobraźni, by widzieć kustosza T.Włoszka snującego opowieść nie tyle o krześle i dokumentach, co o Naczelniku Insurekcji jako wielkim Polaku, o którym w 1883r. S.Żeromski zapisał w swoim dzienniku: On jeden godzien jest wieńca nieśmiertelności spomiędzy nas wszystkich....
    W 1912r. przypadała rocznica 100.lecia śmierci ks. Hugona Kołłątaja /1750-1812/ – jednego z najświatlejszych i najszlachetniejszych działaczy społecznych na polu odrodzenia naszego narodu – jak informowała Gazeta Kielecka. Przygotowania do obchodu tej rocznicy zaczął nasz Oddział PTK już w 1910r. wysyłając Mieczysława Koczanowicza do Krzyżanowic koło Pińczowa, gdyż tam w latach 1779-1793 proboszczem był ks.H.Kołłontaj i w tym czasie odnowił kościół, założył szkołę, szpital, Bractwo Miłosierdzia, uwolnił chłopów od pańszczyzny, sprowadził do kościoła obrazy Franciszka Smuglewicza. W 1911r. zawiązał się komitet jubileuszowy w osobach ks. Rayski, panowie Tokarz i Krzemiński, M.Koczanowicz  i proboszcz parafii w Krzyżanowicach ks. L.Tymowski. Zadaniem komitetu było zbieranie wiadomości do zaplanowanego Albumu Kołłątajowskiego, również w Nieciesławicach, Tuczępach, Wiśniowej. Zasadnicze uroczystości Oddział PTK przeprowadził 2.03.1912r. Była w tym dniu o godz.9,30 uroczysta msza św. w katedrze celebrowana przez ks.Czerkiewicza, a wieczorem w sali Hotelu Bristol odbył się koncert z udziałem naszych artystów Wandy Malinowskiej-śpiew, Jadwigi Gajerskiej-fortepian, Mieczysława Jarońskiego /1861-1922/-wiolonczela i Stanisława Jarońskiego /1863-1916/-skrzypce. Całość dopełniał odczyt M.Koczanowicza.
Wiele lat później i w innej rzeczywistości kielczanie powrócili do postaci H.Kołłątaja w związku z jubileuszem 200. rocznicy jego urodzin. Z tej racji 21.06.1951r. otwarta została w Muzeum Świętokrzyskim w Kielcach /następca muzeum PTK/ jubileuszowa wystawa. Zbiory PTK ponownie zostały wykorzystane, a współorganizatorem wystawy był niestrudzony w swej działalności społecznej E.Massalski. 
    W 1912r. była również 100.rocznica urodzin Józefa Ignacego Kraszewskiego /1812-1887/, w którą zaangażował się Oddział PTK i osobiście prezes M.Zawadzki. Mówiono o Kraszewskim, że trzy pokolenia uczył nie tylko czytać po polsku, ale także myśleć i czuć po polsku. Sam o sobie powiedział: bodźcem do pracy była dla mnie miłość Ojczyzny. W sobotę 26.10.1912r. odprawiona została w katedrze pontyfikalna msza św. przez ks.bp.Augustyna Łosińskiego przy tłumie wiernych.  Wieczorem zaś, w sali Teatru Ludwika odbył się koncert i inscenizacja teatralna oparta na Starej Baśni oraz odczyt prof. Kinastowskiego. Dobrze pamiętać, że popiersie Kraszewskiego znajduje się w elewacji kamienicy przy ul Wesołej 31 należącej niegdyś do architekta gubernialnego F.K.Kowalskiego.
    Rok 1913 przywołał pamięć Tadeusza Czackiego /1765-1813/ w związku z 100.rocznicą jego śmierci. Przez wiele lat stał przy boku Staszica i Kołłątaja jako członek Komisji Edukacji Narodowej i Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Zasłynął jako twórca Liceum Krzemienieckiego i reformator szkolnictwa. Jego pomnik znajdziemy w Warszawie na Krakowskim Przedmieściu w kościele Wizytek. Z tej okazji działacze Kieleckiego Oddziału PTK zaprosili kielczan 19.04.1913r. do Hotelu Bristol na okolicznościowy koncert z udziałem pianistki Jadwigi Gajerskiej i tenora Teatru Polskiego w Warszawie Bronisława Dziedzickiego. Odczyt wygłosił mecenas M.Koczanowicz.
    W 1926r. obchodzona była 100. rocznica śmierci ks.S.Staszica /1756-1826/. Z mównicy Towarzystwa Przyjaciół Nauk wołał on do rodaków, a przede wszystkim do młodzieży: Niech nikt nie uprzedzi nas w poznawaniu kraju…, domy wasze niechaj się staną świątynią obyczajów narodowych. Gdy badał Góry Świętokrzyskie, gdy zdobywał Babią Górę i gdy jako pierwszy stawiał swą stopę na szczycie skalistej Łomnicy, wszystko to czynił w imię Polski i dla dobra polskiej nauki. O jego postawie świadczy zapis w dzienniku podróży uczyniony w 1805r. wśród tatrzańskich grani:

Dla nas Staszic zawsze będzie postacią numer jeden jako ojciec krajoznawstwa i prekursor wypraw po kraju. Na łamach Ziemi w 1926r.  T.Włoszek przypomniał historię budowy pomnika Staszica w Kielcach, który odsłonięty był 2.09.1906r. Przy jego budowie zaangażowani byli przyszli założyciele kieleckiego Oddziału PTK inż.Stanisław Szpakowski, mecenas M. Koczanowicz, ale przede wszystkim prezydent miasta Władysław Garbiński. Kielecka inicjatywa znalazła się na łamach krajowej prasy. T.Włoszek kończył swój tekst konkluzją:
   

Swój wkład w staszicowskich obchodach miała również Marta Hubicka, będąca po I wojnie światowej w gronie czołowych działaczy kieleckich PTK. Spod jej pióra wyszedł esej zamieszczony w monumentalnym albumie /ponad 800 stron A-4/ wydanym w Lublinie w 1928r. poświęconym Staszicowi. Nie był to tekst odkrywczy, jednak dla autorytetu Kielc bardzo ważny, gdyż przypominał Polsce o chlubnej tradycji Szkoły Akademiczno-Górniczej.