Zbiory muzealne darami serc

    W czasie pierwszego zebrania inaugurującego powstanie Kieleckiego Oddziału PTK odbywającego się 15 marca 1908r. w Hotelu Bristol, zapadła decyzja o tworzeniu muzeum krajoznawczego. Formalnie rzecz biorąc Ustawa  PTK nie zawierał terminu „muzeum”, jednak bardzo wyraźnie było ku temu wskazanie, bowiem jednym z podstawowych celów Towarzystwa było gromadzenie wszelkich zbiorów dotyczących ziem polskich i krajów przyległych historycznie lub geograficznie z niemi związanych.  Trzeba z wielkim uznaniem odczytywać ten zapis, wiedząc, że był to jeszcze czas zaboru rosyjskiego. Wkrótce okazało się, że kielczanie bardzo ochoczo i spontanicznie znosili domowe skarby i składali je jako dary serca do wspólnego depozytu pod nazwą muzeum krajoznawcze, które rosło w eksponaty z miesiąca na miesiąc.
    Pierwszy krok w kierunku tworzenia muzeum wykonał Zygmunt Ziembiński, pierwszy prezes tymczasowego zarządu Oddziału PTK, a następnie od 12 kwietnia 1908r. pierwszy z wyboru kustosz muzeum, który w swoim mieszkaniu wydzielił niewielką „ubikację”, czytaj pokoik, na pomieszczenie zbiorów. Drugi krok wykonał adwokat Józef Dunin ofiarowując odpowiednie szafy, a krok trzeci wykonał ogrodnik miejski pan Nowisz, który Halik, który przekazał w depozyt część swoich domowych skarbów: ponad 100 polskich i zagranicznych monet, Order Legii Honorowej, polski Order Virtuti Militari, medal napoleoński, różne medale polskie i zagraniczne, 2 rapiery z 1700r., szpadę gen. Wincentego Aksamitowskiego - żołnierza Insurekcji i Legionów we Włoszech, skałkowy pistolet, patent wolnomularski, list Aleksandra Wielopolskiego. Istotną rolę w dziele ofiarował gablotę własnej roboty na drobne eksponaty. Pierwszym odnotowanym w Gazecie Kieleckiej ofiarodawcą był rejent Mieczysław tworzenia muzeum odegrał prezydent Kielc, Władysław Garbiński /1865-1908/. Niestety, nagła i przedwczesna śmierć 5 lipca przerwała jego społeczną aktywność, a być może jemu trzeba przede wszystkim zawdzięczać pracę u podstaw przy tworzeniu w Kielcach Oddziału PTK. Rodzina zmarłego prezydenta przekazała do muzeum szereg cennych eksponatów. Podobnie uczyniła rodzina prof. Feliksa Rybarskiego /1845-1899/, który w Kielcach może być uznany za prekursora szkolnej turystyki budzącej przywiązanie do ziemi ojczystej. Dzięki takim postawom idea społeczna zaczęła zataczać coraz szerszy krąg, bo przykład szedł od kielczan z dużym autorytetem. Od początku przyjęto zasadę, że na wszystkie przekazywane w depozyt pamiątki były wydawane kwity depozytowe.      
    Począwszy od 1 lipca 1908r. zarząd Oddziału wydzierżawił dwa pokoje przy Szkole Handlowej Żeńskiej, na II piętrze z wejściem od podwórza, przy ówczesnej ul. Woźniesieńskiej 10, przemianowanej od połowy 1909r. na ul. Wniebowstąpienia  /dziś ul. Mickiewicza 4/. Dopiero w tym lokalu zbiory były regularnie udostępniane do zwiedzania, również w niedziele i święta, najczęściej w godzinach od 10 do 12. Od początku lipca 1908r. funkcję kustosza objął prof. T.Włoszek i znakomicie ją wykonywał przez 25 lat, aż do ostatnich dni życia. W uznaniu tej niezwykle pożytecznej pracy krajoznawczej otrzymał jako pierwszy działacz kielecki godność Honorowego Członka PTK. Z perspektywy czasu wiemy, że był on nie tylko największą siłą intelektualną Oddziału, ale był również wychowawcą swoich następców: Władysława Kosterskiego-Spalskiego i Sylwestra Kowalczewskiego.
    Do końca 1909r. zbiory liczyły już kilkaset okazów, wszystkie były przez kustosza T.Włoszka opisane i skatalogowane oraz miał odpowiednie umieszczenie i nader staranną opiekę. Różnorodność eksponatów może zdumiewać. W głównej mierze były to numizmaty od czasów cesarzy rzymskich Wespazjana i Trajana /I w. ne./ przez epokę Piastów i Jagiellonów do czasów miedziaków Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wiele monet było srebrnych. Bywało, że przypadkowy odkrywca skarbu nie mając świadomości wyzbywał się wartościowych monet, które trafiały w ręce handlarzy. Na takim wtórnym rynku prof. T.Włoszek dokonywał zakupów z własnych środków, a następnie obdarowywał nabytkami muzeum. Podobnie liczną grupę eksponatów stanowiły medale i odznaczenia wojskowe z różnych okresów od 1532r., m.in. był medal z 1817r. upamiętniający otwarcie Huty Aleksandra w Białogonie ofiarowany przez proboszcza parafii Tuczępy, ordery napoleońskie, ordery Virtuti Militari. Do muzeum trafiło wiele znakomitych dokumentów, np. list hetmana S. Żółkiewskiego z 1594r. oraz Ordynans /rozkaz/ do chorążego Ochotnickiego z autografem T.Kościuszki z 1794r., który reprodukował S.Kowalczewski w swoim przewodniku „Kielce i okolica” wydanym w 1938r. W depozycie było też krzesło używane pod Połańcem przez Naczelnika Insurekcji. Szczególnym eksponatem były tzw. „Baranki Boże” czyli medale papieży Inocentego XII i Klemensa XI wykonane z białego wosku /XVII-XVIIIw./. Bliskimi sercu kustosza były wszelkie militaria i pamiątki z okresu powstania styczniowego, a było tego sporu, w tym bagnet wykopany w Bobrzy i książeczka do nabożeństwa używana przez Konrada Błaszczyńskiego-Bończę, ofiarowana przez prezydenta Kielc, Edwarda Winnickiego. Oczkiem w głowie kustosza były też zbiory bibliofilskie obejmujące głównie pozycje o treściach krajoznawczych: roczniki Bibliotek i Warszawskiej, Kłosy- 48 tomów w oprawie, Wisła, encyklopedie, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, roczniki Gazety Kieleckiej, itp.
    Zamykając w ogromnym skrócie okres dwóch pierwszych lat istnienia muzeum krajoznawczego PTK trzeba wspomnieć o zbiorach geologicznych i archeologicznych. W dziedzinie geologii wielki wkład pracy wnieśli uczniowie Szkoły Handlowej Męskiej, a głównie Jan Czarnocki /1889-1951/ i Jan Samsonowicz /1888-1959/, którzy ofiarowali ponad 500 okazów minerałów i skał bardzo metodycznie opisanych zgodnie z wiedzą naukową. Obaj ci wówczas młodzi krajoznawcy wyrośli na wybitnych uczonych polskiej geologii i dziś spoczywają w Alei Zasłużonych na warszawskich Powązkach. Zbiory archeologiczne tworzyli Zdzisław Lenartowicz, artysta malarz i miłośnik starożytności, buszujący na terenie Wyżyna Sandomierskiej oraz Stanisław Jan Czarnowski, badacz jaskiń w Dolinie Prądnika.
    Zbiory muzeum z uznaniem oceniali w 1909r.: dr Ludomir Sawicki /1884-1928/,  - młody pracownik naukowy Uniwersytetu Wiedeńskiego, w późniejszym czasie wybitny prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego, geograf, geolog, krajoznawca, badacz przyrody tatrzańskiej i również przyrody Gór Świętokrzyskich oraz ks. Jan Wiśniewski /1876-1943/ - twórca muzeum PTK w Radomiu i autor cennych monografii dekanatów diecezji kieleckiej i sandomierskiej.